Ηγέτες και ηγεσίες : Σκέψεις και κριτική

Του Σταμάτη Στεφανάκου 

Γίνεται πολύς λόγος για την ποιότητα των ηγετών και των ηγεσιών και ειδικότερα για το ποιος/ποια θα μπορούσε να κυβερνήσει αυτή την χώρα, ειδικά σε τόσο κρίσιμες συνθήκες όπως οι σημερινές.

Δεν υπάρχουν σήμερα λύσεις που να στηρίζονται  αποκλειστικά σε ότι έχει εφαρμοστεί στο παρελθόν, απλά γιατί δεν υπάρχει προηγούμενο με τα ίδια ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά. Στην πράξη είναι ανάγκη να εφευρεθούν λύσεις από την αρχή, στην βάση όμως τι χρειάζεται η κοινωνία και όχι το κεφάλαιο ή το όποιο ιδιωτικό – ατομικό συμφέρον.

Αυτό όμως που είναι εφικτό και θεμιτό είναι να δούμε τι απαιτείται να έχει ένας ηγέτης ή μια ηγεσία ως χαρακτηριστικά για να έχει θετικά αποτελέσματα η διακυβέρνηση του.

Αν και πιστεύω ότι ιδανικό θα ήταν η εφαρμογή των αρχών  και του μοντέλου της άμεσης δημοκρατίας  μέσω των  ανοικτών – λαϊκών συνελεύσεων στην διακυβέρνηση του τόπου,  στην πράξη το μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας προτιμά την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. 

Επομένως  ας  δοκιμάσουμε να κάνουμε μια πρώτη προσέγγιση στο  τι απαιτείται να έχει  ως ουσιαστικά  προσόντα ένας ηγέτης ή μια ηγεσία.

Ένας ηγέτης ή μια ηγεσία είναι ανάγκη να έχει ξεκάθαρη πολιτική για το τι θα κάνει. Είναι απαραίτητο να στηρίζεται σε δεδομένα και βάση αυτών να σχεδιάζει και να υλοποιεί. Η εφαρμογή πρακτικών και ουσιαστικών λύσεις που να αγγίζουν το σύνολο της κοινωνίας, με σεβασμό στον άνθρωπο ως προσωπικότητα και την φύση είναι βασικές προϋποθέσεις.  

Μια ηγεσία δεν είναι δυνατόν να κυβερνά  τον τόπο, έχοντας ως   βάση πάσης φύσεως  συμφέροντα, ούτε να  συμβιβάζεται σε σημείο που η πολιτική της γραμμή να γίνεται χυλός. Η άσκηση πολιτικής δεν είναι κάτι το ουδέτερο, ούτε είναι δόκιμο να μεταβιβάζονται ευθύνες του κυβερνώντος σε «άλλους», πχ τι θα κάνει ο λαός, οι σύμμαχοι (πολιτικοί, στρατιωτικοί, οικονομικοί κλπ). Τέτοιου είδους «δικαιολογίες» είναι αστείες και άκρως επικίνδυνες σε καιρούς κρίσεων, άλλωστε έχουν ή θα έχουν  εκλεγεί για να φέρουν αποτελέσματα, και να μην ξεχνάμε ότι  είναι υπάλληλοι του λαού και υπηρέτες των συμφερόντων του.

Πολιτική είναι  ή θα πρέπει να είναι η τέχνη του εφικτού. Πολιτική επίσης σημαίνει πρακτική. Οι συνθηματολογίες δεν είναι δυνατόν να θεωρούνται ως βάση παραγωγής πολιτικής σκέψης. Σημαίνει ότι δεν επιτρέπονται επιπολαιότητες και το κυνήγι του ανέφικτου. Συνεπάγεται επίσης ότι η ηγεσία ή ο ηγέτης που κυβερνά έχει ευθύνες και δεν  είναι δυνατόν να χαρακτηρίζονται  μόνο πολιτικές, ειδικά  όταν επηρεάζονται με αποφάσεις οι ζωές τόσο πολλών.  Το λάθος φυσικά είναι ανθρώπινο αλλά μέχρι σε ποιο σημείο μπορεί μια κοινωνία να αντέχει «λάθη» και για πόσο καιρό;

Αυτό που ξεχνάνε οι ηγέτες και οι ηγεσίες - και για να είμαστε δίκαιοι όχι μόνο στην Ελλάδα- είναι  ότι η εξουσία που τους παραχωρείται είναι ένα δάνειο από τον λαό, το όποιο πρέπει να το επιστρέψουν πίσω με τόκο, βάση της αρχής ότι η εξουσία εκπορεύεται από τον λαό και επιστρέφει σε αυτόν.

Αλίμονο όταν η διακυβέρνηση υλοποιείται χωρίς να έχει επαφή με την κοινωνία και δεν σέβεται τα δικαιώματα όλων των συνόλων  και υποσυνόλων (πλειοψηφικών και μειοψηφικών).

Είναι το καταστροφικό αν όχι εγκληματικό αν υιοθετηθούν πρακτικές που δεν ενώνουν  τον λαό αλλά τον  διαιρούν σε ομάδες.

Αισχρή και ελεεινή είναι επίσης η πρακτική κυβέρνησης , ηγεσίας και ηγέτη να εφαρμόζει τον κοινωνικό αυτοματισμό προκειμένου να δημιουργήσει υπόβαθρο για πρόσκαιρες  ή μη συμμαχίες  με προπαγάνδα, ώστε να αντιμετωπίσει αντιδράσεις.  Απαράδεκτος είναι όμως και ο λαός που αποδέχεται να γίνεται έρμαιο τέτοιων πρακτικών.

Ιδανικά ένας άνθρωπος που ζει σε μια κοινωνία πρέπει να λειτουργεί ως  πολίτης. Το να είσαι όμως πολίτης  δεν είναι όμως απλά ένας χαρακτηρισμός αλλά ιδιότητα,  που σημαίνει όχι  μόνο δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις, πρώτα απέναντι στον εαυτό σου και μετά απέναντι στους άλλους. Ένας πολίτης συμμετέχει στα κοινά , μάχεται για αυτό που πιστεύει σωστό και απαραίτητο , ασκεί ενεργά έλεγχο στα τεκταινόμενα μιας πολιτικής εξουσίας. Αντιστέκεται στο άδικο και είναι ανυπάκουος όταν απαιτηθεί,  απέναντι σε αποφάσεις και νόμους, όχι μόνο για προσωπικούς λόγους αλλά έχοντας κατά νου το συλλογικό καλό.

Με δυο λόγια μέσα στα καθήκοντα αλλά και τις υποχρεώσεις  των πολιτών είναι να ασκείται και κοινωνικός έλεγχος στην διακυβέρνηση του τόπου. Απαραίτητα ένας ηγέτης, μια ηγεσία, μια κυβέρνηση , να καλωσορίζει τον κοινωνικό έλεγχο και να είναι σε πραγματική διαβούλευση με την κοινωνία  και να συναποφασίζει για την κοινή πορεία.

Σε καιρό κρίσεων όπως αυτούς που ζούμε, χρειαζόμαστε λύσεις, όχι αερολογίες.  Όχι άλλα συνθήματα και όχι αλλά πολιτικά ευφυολογήματα. Χρειάζονται  προτάσεις , που αυτός/οι  που θα τις καταθέτει/τουν  θα  πρέπει να έχουν καταλάβει ότι δεν του επιτρέπεται να είναι αόριστοι, γενικόλογοι και να χαϊδεύουν αυτιά, και να έχουν συνειδητοποιήσει ότι έχουν προσωπική ευθύνη για ότι λένε ή κάνουν.   

Αυτός  ή αυτοί που νομίζουν ότι μπορεί να ηγηθούν σε καιρούς όπως αυτούς που βιώνει η πατρίδα, ας θυμούνται  ότι  είναι αναλώσιμοι και θυσία μπροστά στην επιβίωση του συνόλου.

Με δυο λόγια η άσκηση εξουσίας σήμερα είναι ένα ναρκοπέδιο που αυτός που την ασκεί θα πρέπει να περάσει μέσα από  αυτό. 

Υπάρχει ηγέτης  ή ηγεσία σήμερα που μπορεί να αναλάβει;